Neuroplastyczność
Do niedawna uważano, że struktura mózgu od urodzenia do śmierci jest względnie stała. Jednak badania przeprowadzone w ostatnich dziesięcioleciach obaliły ten mit. „Mózg nie jest statyczny, ale wręcz przeciwnie, niezwykle plastyczny, tzn. dopasowuje się do otaczających warunków i okoliczności przez całe życie”[1]. Dostosowanie się ośrodkowego układu nerwowego do warunków i zmiany zachodzące w nim pod wpływem doświadczenia nazywane jest neuroplastycznością.
Manfred Spitzer wymienia kilka płaszczyzn neuroplastyczności. Procesy zachodzące na płaszczyźnie synapsy to długotrwałe wzmocnienie synaptyczne, które przebiega w ciągu kilku sekund i może trwać godziny. W ten sposób są też „zaznaczane” synapsy, które służą wzmocnieniu połączenia nerwowego. Na płaszczyźnie neuronów następuje wzrost i przemieszczanie się nowych neuronów w miejsca docelowe. Ten proces trwa dni do tygodni. Na płaszczyźnie map korowych zmiany zachodzą powoli (miesiące i lata) i polegają na rozszerzaniu lub przesunięciu reprezentacji.
Z punktu widzenia nauczania i uczenia się szczególne znaczenie mają procesy związane z neuroplastycznością synaps – tu właśnie następuje zmiana siły połączeń synaptycznych między neuronami. Uczenie się jest jednym z przejawów plastyczności mózgu – polega ono na tworzeniu „nowego obwodu neuronalnego zawierającego informacje o współwystępujących bodźcach, które spowodowały uczenie. Tu zmiana plastyczna (nabieranie nowych, trwałych własności) powoduje, że neuron reaguje na bodźce, na które nie reagował wcześniej, lub że jego reakcja na nie została spotęgowana”[2]. Podstawą zmian neuroplastycznych, jakie powstają przy uczeniu się jest długotrwałe wzmocnienie synaptyczne. Wynika ono z działania neuroprzekaźnika pobudzeniowego mózgu - kwasu glutaminowy oraz dwóm receptorom: AMPA i NMDA. „Odpowiedź receptorów AMPA jest szybka i krótka, a receptorów NMDA – powolna i długotrwała. Względna proporcja receptorów AMPA do NMDA w synapsie zmienia się w rozwoju. Wcześnie po urodzeniu, synapsy zawierają głównie receptory NMDA, zaś dorosłe synapsy są zdominowane przez receptory AMPA. W ten sposób ze stanu wysokiej podatności na zmiany plastyczne (długotrwałe otwarcie kanału wapniowego receptora NMDA) przechodzą do stanu, w którym zmiany plastyczne trudniej wywołać”[3].
Ponieważ struktury neuronalne kształtują się dzięki doświadczeniu – uczniowie w szkole powinni mieć jak najwięcej okazji do doświadczania, działania, odkrywania i aktywności własnej. W szkole należy zapewnić bogate i inspirujące środowisko, umożliwić uczniom doświadczanie, eksperymentowanie, podejmowanie prób rozwiązania różnych problemów. Jednocześnie nauczyciel powinien dbać o to, by doświadczenia i próby podejmowane przez uczniów spotykały się z pozytywną reakcją otoczenia (nauczycieli i innych uczniów). Synapsy uczą się powoli – zatem zastosowanie nowych wiadomości w różnych kontekstach, długotrwałe i dobrowolne ćwiczenia powinny sprzyjać zmianom w mózgach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz