Metoda projektu na lekcjach

O tej metodzie wiemy już bardzo dużo, w gimnazjach realizacja projektu jest obowiązkowa. Projekt jest  jednak bardzo często traktowany jako dodatkowy uciążliwy obowiązek, a jego przygotowanie – jako zbędna biurokracja.  Tymczasem tą metodą można z powodzeniem pracować na lekcjach, realizować podstawę programową, angażując uczniów w wykonanie ciekawych dla nich zadań i pozostawiając im wolność wyboru formy, w jakiej przedstawią efekty swojej pracy.  Oczywiste jest, że podręcznik w tej sytuacji odchodzi  na bok. Jednocześnie uczniowie maja szansę uzyskać umiejętności  niezbędne w życiu: współpracy, rozwiązywania konfliktów, planowania i samooceny.

Kilka najważniejszych  zasad dla nauczyciela:

1.   zastanów się, jakie treści powinni uczniowie opanować i jakie umiejętności nabyć

2.   sformułuj cel

3.   przygotuj  instrukcję dla uczniów

4.   zachęć uczniów do udziału w projekcie, wzbudź ich zainteresowanie

5.   pozwól uczniom pracować samodzielnie,

6.   zaakceptuj niedoskonałości, doceniaj pracę i wysiłek

7.   monitoruj na bieżąco pracę grup, pomagaj w rozwiązywaniu konfliktów

8.   spraw, by efekty pracy uczniów mogły poznać osoby spoza klasy (rodzice, inni uczniowie, nauczyciele, a może środowisko lokalne).

9.   podsumuj – pomóż uczniom dokonać  samooceny, oceń projekty.

Zasady współpracy
Przed przystąpieniem do pracy metodą projektu należy opracowac wspólnie z uczniami swojego rodzaju kontrakt - zasady współpracy. Dobrym rozwiązaniem jest odwołanie się do doświadczeń dzieci. Możemy zadać pytania: Kiedy współpraca w grupie układa się dobrze? Czego oczekujecie od swoich koleżanek i kolegów w grupie? Dzieci podają swoje pomysły (burza mózgów), nauczyciel może dodac swoje sugestie. Potem warto wybrać kilka (do 10) zasad, które uczniowie zobowiązuja się przestrzegać. 

Ad. 1. Treści i umiejętności

Treści  i umiejętności, jakie uczniowie powinni opanować w szkole określa podstawa programowa, a nie podręczniki i dołączone do nich nierzadko rozkłady materiału i "pomoce" dla nauczycieli.  Stosując metodę projektu wprowadzałam kolejny zakres materiału leksykalnego oraz dopasowywane do potrzeb struktury gramatyczne. Np. przy temacie „Vier Jahreszeiten in Deutschland”  (Cztery pory roku w Niemczech) zależało mi na tym, żeby uczniowie stosowali w praktyce wiedzę i umiejętności w zakresie:

·         opis pogody w różnych porach roku

·         zajęcia typowe dla różnych pór roku

·         opis przyrody i krajobrazu

·         zastosowanie przyimków miejsca

·         zastosowanie form osobowych czasowników fahren, laufen

Metoda projektu kształci umiejętność współpracy w grupie, dlatego na tym etapie warto zastanowić się, w jaki sposób podzielić klasę na zespoły i ile osób powinno być w każdej grupie. Zbyt duże zespoły pracują mało efektywnie, rodzi się w nich więcej konfliktów, trudniej dojść do porozumienia, często niektórzy członkowie grupy czują się niepotrzebni. Optymalne są zespoły projektowe trzy-czteroosobowe.  Można pozostawić uczniom możliwość zdecydowania o składzie grup, jednak nie polecam tego sposobu (przynajmniej w pierwszych projektach). Zaproponowałam uczniom losowanie, wyjaśniając, że uczymy się współpracy, a w życiu nie zawsze będą współpracować z tymi osobami, które sobie sami wybiorą. Powiedziałam przy pierwszym projekcie, że następnym razem będą  mogli zadecydować, w jaki sposób dobierzemy grupy. Co ciekawe – przy kolejnych projektach sami wybierali losowanie. W tej sytuacji nikt nie czuje się odrzucony, nie pozostają „na marginesie”  uczniowie mniej lubiani lub postrzegani jako leniwi i nieprzydatni. I okazuje się, że współpracy mozna się nauczyć. 

Ad.2. Cel i sposób prezentacji

Następnie zastanowiłam się nad tym, jak sformułować cel w taki sposób, by uczniowie chcieli zaangażować się w samodzielne działania: „Zachęcicie kolegów i rodziców do podróży do różnych zakątków Niemiec ”.  To nasunęło mi myśl, by dać do wyboru kilka miejsc, dzięki temu dzieci lepiej poznają kraj naszych sąsiadów.

Kolejnym krokiem było określenie, w jaki sposób uczniowie będą mogli zaprezentować swoje nowe umiejętności i ile czasu zajmie im przygotowanie się do prezentacji. Tu warto zwrócić uwagę, że dzieci uczyły się nowych rzeczy nie tak sobie, lecz po to, by powstał jakiś produkt końcowy. W moim projekcie prezentacja miała składać się z części pisemnej i ustnej. Uczniowie mieli do wyboru  w części pisemnej mógł to być folder, prezentacja multimedialna, broszura, plakat, a w części ustnej -  scenka, wywiad, film, spot reklamowy. Uczniowie powinni mieć możliwość wyboru sposobu prezentacji, a w zależności od przedmiotu, celu i tematu mogą to być:

·         gra edukacyjna

·         mini-wykład z prezentacją multimedialną

·         inscenizacja

·         debata

·         eksperyment, doświadczenie

·         quiz lub konkurs

·         przeprowadzenie lekcji dla innych uczniów (np. młodszych)

·         opracowanie zbioru zadań

·         przygotowanie pomocy dydaktycznych

Ad.3.  Instrukcja

Uczniowie zostali podzieleni na grupy przez losowanie. Losowali karteczki z nazwami regionów Niemiec tak, by jeden region przypadał na 3-4 uczniów. 
Instrukcja powinna być dość  prosta i konkretna, np.:

Temat:  Vier Jahreszeiten in Deutschland (Cztery pory roku w Niemczech)

1.   Cel: Zachęcić kolegów i rodziców do podróży do różnych zakątków Niemiec

2.   Nacobezu czyli  na co będę zwracać uwagę przy ocenie projektu

Praca powinna zawierać:

1.   opis pogody w różnych porach roku

2.   opis zajęć typowych dla różnych pór roku

3.   opisy  przyrody i krajobrazu

4.   zastosowanie przyimków miejsca

5.   zastosowanie form osobowych czasowników fahren, laufen

3.  Sposoby prezentacji (do wyboru – obowiązkowa część ustna i pisemna):

Pisemna: folder, prezentacja multimedialna, broszura, plakat

Ustna: scenka, wywiad, film, spot reklamowy

W prezentacji ustnej uczestniczą wszyscy członkowie grupy!

4.   Miejsce i czas realizacji projektu

Projekt realizujemy na kolejnych lekcjach  do …. (tu określamy datę prezentacji), przygotowanie materiałów i informacji może odbywać się w domu.

5.   Kryteria oceny:

1.   Opis pogody (8 elementów) ………………………………..  8 pkt.

2.   Możliwości spędzania czasu (8 możliwości)………….. 8 pkt.

3.   Poprawność  językowa części pisemnej ………………   4 pkt.

4.   Estetyka i pomysłowość części pisemnej ……………..  2 pkt.

5.   Poprawność językowa części ustnej …………………….  4 pkt.

6.   Bogactwo językowe części ustnej………………………..   2 pkt.

7.    Atrakcyjność części ustnej …………………………………..  2 pkt.

                                  Razem: …………………………………..  30 pkt.

Ad. 4. Wzbudzenie zainteresowania

Już wiemy, że uczenie się człowieka zależy od tego, na ile jest on zainteresowany tematem. Nowość, atrakcyjność, niezwykłość pobudzają nasze mózgi do działania. Tak utrzymuje się  motywacja wewnętrzna. Tę motywację pobudza również wyzwanie. Zanim więc przedstawimy uczniom instrukcję należy zaciekawić ich tematem, wprowadzić w zagadnienie. W opisywanym przykładzie był to przygotowany przeze mnie pokaz slajdów – zdjęć z kilku ciekawych miejsc Niemiec. Komentarz ograniczyłam do minimum, a gdy uczniowie pytali mnie, co  jest na zdjęciach, wyjaśniłam, że liczę na to, że dowiem się tego wkrótce od nich. I nie tylko ja, lecz również ich rodzice i inni uczniowie. To drugi aspekt wpływający na motywację:  mózg pyta o przydatność zdobywanej wiedzy i umiejętności. Przydatność związana z tym, że będziemy coś komuś pokazywać, przedstawiać na pewno nie jest równie oczywista jak np. zaplanowanie rzeczywistej wycieczki w te miejsca, a jednak zdawała egzamin w przypadku moich uczniów. 

Trzeci aspekt – to możliwość współpracy z innymi uczniami, czyli zaspokojenie kolejnej „potrzeby” mózgu, jest on przecież organem społecznym.  

Przy kolejnych projektach nie musiałam wkładać wiele wysiłku w zaciekawienie uczniów. Perspektywa pracy tą metodą była sama w sobie na tyle atrakcyjna, że wszyscy od razu angażowali się do pracy, a gdy przez pewien czas nie stosowałam tej metody, domagali się projektu.

Ad. 5. Samodzielność

Pierwszym etapem realizacji projektu  jest określenie przez uczniów sposobu prezentacji i  zaplanowanie kolejnych działań. Zdarza się, że dzieciaki  zaproponują inny sposób prezentacji, niż zaproponowany w instrukcji i jeśli będzie on umożliwiał nabycie  przewidzianych w projekcie umiejętności – to warto się zgodzić.  
Planowanie jest bardzo ważnym  i kształcącym momentem.  W życiu często coś planujemy, jednak nasze plany nie zawsze są konkretne i realistyczne. Najprostsza i najczęściej stosowaną przeze mnie formą planowania było przeprowadzenie burzy mózgów w całej klasie na temat tego, co musimy zrobić, czego się nauczyć, żeby zrealizować cel. Po wypisaniu wszystkich pomysłów następował etap ich chronologicznego uporządkowania, a potem dopisania dat. Uczniowie w grupach dzielili się zadaniami tam, gdzie było to potrzebne.

Najważniejsza w nauczaniu i uczeniu się na lekcjach projektowych jest zupełnie nowa  rola nauczyciela -  jako „dostawcy” informacji, które uczniom są potrzebne do wykonania zaplanowanych projektów. To sami uczniowie określają swoje potrzeby, tworzą listy  pytań, zwrotów, dają nauczycielce do weryfikacji listy znalezionych w słowniku wyrazów, a przy okazji odkrywają, że  słowa są często wieloznaczne. Nauczycielka może zaproponować uczniom materiały, np. teksty dotyczące pogody czy opisujące krajobrazy, ale może też skorzystać z tekstów, jakie dzieci znajdą na temat danego regionu w Internecie.  Uczniowie współtworzą lekcje, a nauczycielka musi reagować elastycznie i odpowiadać na potrzeby uczniów.  

Samodzielność uczniów oznacza również, że nauczycielka powinna akceptować ich pomysły. Zamiast krytykować, może wskazać rafy i zagrożenia, wspólnie z uczniami poszukiwać rozwiązań.  

Ad. 6. Prawo do błędu i niedoskonałości.  Docenianie pracy i wysiłku

Zauważyłam, że realizując projekty, zwłaszcza gimnazjalne, nauczycielom często bardziej niż uczniom zależy na atrakcyjnym i doskonałym efekcie końcowym. Dzieje się tak zwłaszcza w sytuacji, gdy prezentacja ma odbyć się na forum szkoły. Nadmierne doradzanie, korygowanie każdej niedoskonałości, poprawianie błędów nawet wówczas, gdy uczniowie z dużym prawdopodobieństwem sami je zauważą - to wszystko przynosi  negatywne skutki. Uczniowie przestają czuć się autorami, a dostrzegając, że ich próby nie spotykają się ze zrozumieniem i aprobatą nauczycielki, zniechęcają się do pracy. Nie oznacza to, że nauczycielka ma stać z boku i nic nie robić – dyskretna pomoc, pytania: Jak sądzicie, czy może być jakieś inne rozwiązanie?  Nie bardzo rozumiem to zdanie, co mieliście na myśli? – pozwalają uczniom samodzielnie dokonać refleksji.

Mówiąc o autonomii i samodzielności uczniów należy zadbać o to, by efekty ich pracy nie zawierały błędów merytorycznych. Temu służy udzielanie informacji zwrotnej do  kolejnych etapów projektu  – wskazanie, co już zespoły wykonały poprawnie, dobrze, a co jeszcze wymaga pracy.  Dzięki temu dajemy uczniom możliwość poprawienia pracy i uniknięcia wpadki w czasie prezentacji.

Kiedy uczniowie pracują na lekcji w grupach warto zastosować jedną z technik oceniania kształtującego. Są to kartki w trzech kolorach: wyłożona na ławce żółta kartka oznacza – pracujemy, nic  się nie dzieje; czerwona – ratunku, mamy problem; a zielona – skończyliśmy etap pracy, chcemy pokazać.

Nauczyciel oprócz tego, że reaguje na karteczki, powinien doceniać prace uczniów. To nic trudnego, wystarczy od czasu do czasu zauważyć, że grupa pracuje intensywnie, zajmuje się tematem, a nie pogaduszkami i  nazwać to: „Świetnie, widzę, że dyskutujecie na temat…”, „Brawo – rozdzieliliście zadania i każdy robi swoje” itp.  

Ad. 7. Monitorowanie  pracy grup, pomoc w rozwiązywaniu konfliktów

Monitorowanie pracy grup polega na stałej obserwacji tego, jak zespoły pracują. Tu warto robić sobie konkretne notatki (z datami i zachowaniami), żeby przy samoocenie i ocenie projektów pomóc uczniom określić, co wpływało na współpracę korzystnie, a co nie. W szczególnych przypadkach, gdy w jednej z grup dojdzie do konfliktu, trzeba dowiedzieć się, na czym on polega i pomóc uczniom go rozwiązać – nie oznacza to rozwiązania sprawy spornej za uczniów. Można konflikt omówić na forum klasy i poprosić inne  grupy o zaproponowanie rozwiązań. Ale o konfliktach napiszę kiedy indziej, bo to temat morze.

Ad. 8. Prezentacja i świętowanie

Tu znowu muszę wrócić do tematu niedoskonałości. Prezentacje nie musza być idealne, szczególnie w części ustnej, gdzie rodzi się trema, szczególnie w obliczu publiczności. Jest to jednak kolejna lekcja konkretnych umiejętności  - wystąpień publicznych, autoprezentacji. Oczywiście, przed wystąpieniem warto wykonać próbę przed klasą, która udzieli dodatkowych wskazówek w formie informacji zwrotnej.  Efekty pracy uczniów powinny poznać osoby spoza klasy – najczęściej są to rodzice, dla których takie wydarzenie jest często bardzo ciekawym doświadczeniem. Widzą swoje dziecko w innej roli, na ogół są zachwyceni, a jednocześnie  maja okazję zobaczyć, co ich dziecko już potrafi. Widzami mogą być inni uczniowie, nauczyciele czy przedstawiciele środowiska lokalnego.

Świętowanie jest ważnym momentem – z jednej strony pozwala rozładować napięcie, jakie towarzyszyło wystąpieniom i prezentacjom, a z drugiej – pozwala wspólnie cieszyć się z sukcesu (bo każdy, nawet bardzo niedoskonały projekt jest sukcesem!). W ten sposób klasa się integruje i relacje staja się coraz lepsze. Świętowanie nie ma charakteru wielkiego przyjęcia – wystarczy  krótkie spotkanie, podziękowanie, czekolada do podziału i odebranie gratulacji od nauczycielki (Zwykłe  „Jestem z Was dumna”, „Byliście świetni! Dziękuję”).  Warto zaangażować rodziców, by dołączyli do świętowania i gratulacji.

 Ad. 9. Samoocena i ocena

Realizując z uczniami projekt traktowałam efekt końcowy (prezentację i materiały pisemne)  jako sprawdzian i oceniałam go punktami. Uczniowie mieli podana punktację w instrukcji, więc niczym ich nie zaskakiwałam. Informacja zwrotna w trakcie pracy nad projektem powodowała, że wszyscy otrzymywali dużo punktów, co było adekwatne do ich umiejętności.

Natomiast samoocena dotyczyła pracy zespołu  i polegała na udzieleniu odpowiedzi na kilka pytań: Co nam się udało, z czego jesteśmy zadowoleni? Co nam nie wyszło, albo z czego jesteśmy nie całkiem zadowoleni?  Co możemy następnym razem zrobić  inaczej, lepiej? Samooceny pracy zespołowej  dokonują uczniowie w swoich zespołach, a potem dzielą się swoimi przemyśleniami na forum klasy. Na analogiczne pytania uczniowie odpowiadają w odniesieniu do siebie samych.  Po tej autorefleksji chętni mogą się wypowiedzieć, jednak nie jest to obowiązkowe – ważne jest, by każdy sam zastanowił się nad swoją pracą i postawa w grupie. 


Przykłady projektów

Pierwszy projekt klasy IV

Projekt:  Tagesablauf bei uns und wo anders
Cele:

• zadajesz pytania z wann, wo, woher, um wie viel Uhr, wer, was, wie lange   i odpowiadasz na nie
• prawidłowo używasz am i um
• nazywasz czynności dnia codziennego
• określasz kolejność czynności zuerst, dann, danach, am Ende, zuletzt
• określasz częstotliwość: immer, oft, manchmal, selen, nie w odpowiedzi na pytanie wie oft?
• znasz i stosujesz w zdaniach wyrazy i zwroty frühstücken, zu Mittag essen, zu Abend essen, nach Hause, zu Hause, zur Arbeit, in der Arbeit, zur Schule, in der Schule 
• przeprowadzasz wywiad na temat rozkładu dnia koleżanki/kolegi
•  przedstawiasz sposoby spędzania wolnego czasu w weekend

Tematy: 

1. Wie verbringen unsere Schulkameraden ihr Wochenende ?
2. Ich und Dracula – wir vergleichen unsere Tagesablaeufe.

Projekt:   Dr ARZT

Klasa 4

Cele projektu:  

I. Użycie w praktyce języka niemieckiego:

II. Prawidłowa odmiana i stosowanie w zdaniach czasowników aufstehen, anziehen, zumachen, rausgehen, fernsehen, essen, helfen, lesen, sehen

III. Kształcenie umiejętności współpracy w zespole

IV. Kształcenie umiejętność prezentowania efektów pracy

Efekt końcowy:

1. prezentacja wizualna (pisemna): prezentacja w Power Point, plakat, broszura, kolaż, folder informacyjny

2. ustna prezentacja informacji (scenka, wywiad, itp.)

Każdy zespól przygotowuje 2 formy prezentacji po jednej z każdej grupy

INSTRUKCJA DO PROJEKTU KLASA I GIMN.
Temat: Beim Arzt

Klasa 1g

Cele projektu:  

I. Użycie w praktyce języka niemieckiego:

o   Wymieniasz 20 części ciała

o   Nazywasz 4 organy wewnętrzne

o   Wymieniasz symptomy chorób

•                   boli mnie noga/ząb/ręka

•                   odczuwam ból brzucha, głowy, gardła

•                   mam kaszel, katar, temperaturę, biegunkę, wysypkę

•                   jest mi niedobrze, zimno, gorąco

•                   źle się czuję

•                   jestem przeziębiony/a, zmęczona/y

o   Udzielasz porady w przypadku różnych dolegliwości

o   Wymieniasz nazwy uszkodzeń ciała (złamana noga, zwichnięta kostka, mieć guza, krwawić)

o   Opisujesz przyczyny uszkodzenia ciała (spaść ze schodów, zderzyć się, przewrócić się, wpaść pod samochód)

o   Przekazujesz informację o zdarzeniu

o   Wyjaśniasz koledze, co Ci dolega

o   Pocieszasz w chorobie i proponujesz pomoc

o   Przeprowadzasz rozmowę z lekarzem (wyjaśniasz co Ci dolega i rozumiesz jego pytania i porady)

o   Rozumiesz wskazówki dotyczące pierwszej pomocy po niemiecku

III. Użycie poprawnych gramatycznych konstrukcji:

o   stosujesz czasowniki w czasie teraźniejszym i Perfekt:  opisywać, kraść, umrzeć, boleść, przesadzić, złamać, wbiec na siebie, upaść, wołać, zderzyć się, ausleihen, backen, beißen, enstehen, streiten, scheinen, erschrecken, leiden, nachschreiben, verbinden

o   nasz i prawidłowo używasz wyrazy: als, wenn, dass, denn, des halb, weil, wie, Und

o   określasz kolejność zdarzeń (str. 37 – ćwiczenia)    prawidłowa odmiana i stosowanie w zdaniach czasowników aufstehen, anziehen, zumachen, rausgehen, fernsehen, essen, helfen, lesen, sehen

IV. umiejętności współpracy w zespole

V.  umiejętność prezentowania efektów pracy

Efekt końcowy:

1. prezentacja wizualna (pisemna) plakat, broszura, kolaż, folder informacyjny, gra, prezentacja w Power point

2. ustna prezentacja informacji (mini-wykład, scenka, wywiad, itp.)

Każdy zespól przygotowuje 2 formy prezentacji po jednej z każdej grupy