Doświadczenie kluczowe na lekcji

                         Aktywne czytanie

Jedną z najważniejszych kompetencji, w jakie szkoła powinna wyposażyć ucznia jest umiejętność  czytania ze zrozumieniem. Żeby osiągnąć ten cel nauczyciel musi sprawić, by uczeń był aktywny, tworzył w myślach pytania dotyczące tekstu, tworzył jego własna wersję.  Można zachęcić uczniów do aktywnego czytania poprzez:

1)      interesujące zadanie, np. rozwiązanie problemu dzięki informacja zawartym w tekście;

2)      sporządzenie streszczenia, mapy myśli, wypisanie kluczowych informacji;

3)      uporządkowaniu materiału;

4)      znalezienie odpowiedzi na pytania;

5)      znalezienie kontrargumentów do prezentowanych w tekście opinii;

6)      przygotowanie prezentacji zdobytych informacji (np. plakat);

7)      przygotowanie się do dyskusji na podstawie tekstu.

Te zadania są wstępem do dalszej pracy z poznanymi treściami. Uczniowie po wykonaniu zadania najpierw w grupach powinni przedyskutować swoje propozycje, a potem mieć możliwość przedyskutowania ich na forum. W tym momencie nauczyciel może wychwycić błędy w myśleniu i odpowiednio je skorygować.

Inną forma zachęcenia do uważnego czytania jest zastosowanie metody układanki.  Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy eksperckie. Każda grupa otrzymuje jedną z czterech części informacji dotyczących  tematu lekcji. Uczniowie najpierw czytają samodzielnie informacje, następnie w swoich grupach eksperckich  dyskutują na ich temat i wybierają informacje kluczowe. Drugim etapem jest zmiana grup na uczące się – czteroosobowe.  W grupie uczącej się  jest po jednym ekspercie z każdej grupy eksperckiej, tak b y grupa ucząca się miała całość informacji dotyczących tematu lekcji. W grupach uczących się eksperci  przekazują nowe wiadomości innym i zbierają pytania i wątpliwości. W trzecim etapie może nastąpić powrót do grup eksperckich, które poszukują odpowiedzi na zgłoszone pytania i wątpliwości i konsultują się z nauczyciele, po czym na forum całej klasy wyjaśniają je.

       Kierowane odkrywanie

Kierowane odkrywanie zakłada pracę uczniów w grupach i samodzielne dochodzenie do wniosków (odkryć). Najprościej będzie zilustrować te metodę na przykładach.

Przykład 1. Cel: uczniowie rozumieją, ze niezależnie od wielkości koła, stosunek jego obwodu do średnicy jest taki sam 3,14… (p). „Zakładamy, że uczniowie rozumieją pojęcia „obwód” i „średnica”. Nauczyciel może powiedzieć: Dostaliście ode mnie koła różnej wielkości. Zmierzcie je i spróbujcie odszukać w zgromadzonych danych jakieś prawidłowości”[1] W wypadku takiej lekcji nie podajemy uczniom celu lekcji na jej początku.  Przykład 2. Cel: Uczeń wie, jaka zmienna ma wpływ na okres drgań wahadła.  „Nauczycie może poprosić uczniów, żeby próbowali zgadnąć, jakie zmienne mogą mieć wpływ na  czas potrzebny od jednego pełnego wychylenia wahadła, i zaplanować eksperyment, który pozwoli im sprawdzić każdą z tych zmiennych po kolei. W ten sposób dowiedzą się, jak różne zmienne wpływają na czas potrzebny do jednego pełnego wychylenia”[2].  W odkrywaniu  uczniowie są aktywni i samodzielni w dochodzeniu do wniosków. Rolą nauczyciela jest dokładne wyjaśnienie, czego nauczyciel od nich oczekuje i dostarczenie odpowiednich materiałów do przeprowadzenia przez uczniów eksperymentów lub pomiarów.  Nauczyciel musi również stale monitorować i wspierać uczniów, a w razie potrzeby naprowadzać ich na właściwy trop tak, by wykonanie zadania zakończyło się sukcesem. Z drugiej strony – najważniejsze jest tu odkrywanie, więc kierowanie przez nauczyciela powinno być ograniczone. Czym lepiej nauczyciel zna swoja klasę, czym trafniej dobierze grupy i ewentualnie wskaże lidera, tym mniejszy będzie jego wkład w odkrywanie.

Pracę uczniów w grupach należy nadzorować tak, by w odpowiednim momencie zażegnać nieporozumienia, jeśli grupa podąża w niewłaściwym kierunku lub zaprzestaje pracy. Warto ustalić, że po określonym (krótkim) czasie każda z grup przedstawi swój pomysł na kolejne działania, a nauczyciel albo zatwierdzi ten plan albo zadając pytania nakieruje uczniów na inne rozwiązanie.

        Studium przypadku i przykład

Studium przypadku może być analiza zadania, jego błędnego rozwiązania i określenie, w jaki sposób zadanie powinno być wykonane poprawnie. Podobnie działa „przykład”, jednak tu uczniowie otrzymują do zbadania poprawnie wykonane zadanie lub pracę. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest połączenie obu form – uczniowie analizują dwie prace (rozwiązania zadania czy problemu) i decydują, która z nich jest prawidłowa. Swoją opinie muszą uzasadnić, a dzięki temu lepiej uświadamiają sobie zasady i zależności. Kolejnym krokiem powinno być samodzielne wykonanie analogicznej pracy. W  wypadku zadań tekstowych ostatnia czynnością ucznia powinno być samodzielne wymyślenia zadania na dany temat. Układanie zadań wymaga głębokiego przetworzenia wiadomości, jest więc najtrudniejsze, a z drugiej strony pomaga zdiagnozować, na ile uczeń zrozumiał dane zagadnienie.

      Podobieństwa i różnice

Kolejnym sposobem utrwalania wiedzy, stosowanym częściej po wprowadzeniu nowych treści przez nauczyciela (pokaz, wykład, film)  jest wyszukiwanie podobieństw i różnic między nowymi treściami a tym, co uczniowie poznali wcześniej. 

Porównanie pomaga rozpoznać różnice i podobieństwa i przedstawić je w formie zadania porównawczego, matrycy lub diagramu, w których uczniowie wpisują to, co dwa zjawiska maja wspólnego i to, co je różni. Ta forma pozwala jednocześnie z wprowadzaniem i przetwarzaniem nowych treści odwołać się do znanych już uczniom informacji, powtórzyć je.  Przykładem zastosowania tej techniki może być porównanie warunków klimatycznych i krajobrazów organizmy roślinnych i zwierzęcych:  lasu równikowego wilgotnego i sawanny (przyroda II etap edukacyjny).

Klasyfikowanie jest procesem grupowania elementów według określonych kryteriów, cech charakterystycznych.

---

[1] Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie, str. 287

[2] Tamże  str. 287