Co ma wspólnego układ limbiczny z początkiem lekcji?

Układ limbiczny jest nadrzędnym układem kierującym podstawowymi mechanizmami zachowania człowieka. Błyskawicznie reaguje na zmieniające się warunki środowiska i ma ogromne znaczenie w procesach decyzyjnych, co w sytuacji zagrożenia ma ogromne znaczenie dla podtrzymania życia. Początkowa faza reakcji organizmu na bodziec odbywa się z pominięciem kory mózgowej, co pozwala maksymalnie skrócić czas reakcji.

Układ limbiczny jest odpowiedzialny za emocje i ich przetwarzanie, zachowanie i pamięć, ma wpływ na mechanizmy uczenia się i pamięci, odpowiada za orientację przestrzenną. To w układzie limbicznym zapadają decyzje o tym, które informacje będą dalej przetwarzane, a które mogą zostać zignorowane. Ludzki mózg zadaje sobie pytanie o celowość nabywania wiedzy i jej przydatność.  Uświadomienie uczniom celu uczenia się nowych wiadomości i możliwości zastosowania w praktyce umiejętności powoduje, że mózg zapamiętuje lepiej, łatwiej i w sposób bardziej trwały. Powiązanie nauczanych treści z rzeczywistością znaną uczniom, z ich doświadczeniem z jednej strony, oraz umożliwienie zastosowania nowej wiedzy w sposób interesujący lub przydatny – z drugiej – to warunki skutecznego nauczania.

Planowanie lekcji lub cyklu lekcji zaczniemy zatem od określenia celu, jaki nasi uczniowie powinni osiągnąć. W niektórych systemach szkolnych (np. Summerhill)  to uczniowie decydują o tym, czy i czego będą się uczyć. Chcąc pozostać w zgodzie z realiami współczesnej szkoły  z jej podstawą programową i przepisami oświatowymi można pokusić się o takie planowanie procesu dydaktycznego, by z jednej strony zaspokoić oczekiwania systemu, a z drugiej – wyjść naprzeciw potrzebom dziecka i jego mózgu. Określając cel lekcji weźmy pod uwagę:

®    wymagania podstawy programowej,

®    wiedzę o funkcjonowania mózgu oraz

®    kontekst.

Kontekst rozumiem tu szeroko – jako środowisko społeczne, w jakim żyją dzieci (miejscowość, region, warunki społeczne), indywidualne cechy i predyspozycje uczniów w klasie, ich zainteresowania i doświadczenia, specyfikę całego zespołu uczniów. Cel lekcji powinien zostać sformułowany tak, by odnosił się do strefy najbliższego rozwoju dziecka, był dla niego atrakcyjny, pobudził jego układ limbiczny do działania.

Określenie celu lekcji:

Cele nauczyciela (Które  wymagania podstawy programowej zostaną na lekcji zrealizowane?)

Cel dla ucznia (Jak wymagania podstawy programowej ująć w strefie najbliższego rozwoju ucznia? W jaki sposób sformułować cel dla ucznia, by go zaciekawić? Jakie doświadczenia uczniów mają związek z celem? Jak i komu mogą uczniowie zaprezentować to, czego się nauczą?)

Przykłady:

Cele z podstawy programowej I etap, edukacja matematyczna. Uczeń:

1)             mierzy i zapisuje wynik pomiaru długości;

2)             posługuje się jednostkami: milimetr, centymetr;

3)           wykonuje łatwe obliczenia dotyczące tych miar (bez zamiany jednostek i wyrażeń dwumianowanych w obliczeniach formalnych)

Cel dla ucznia: Sprawdzisz ile tektury potrzeba na budowę garażu dla twojego samochodziku. Lub: Obliczysz ile kolorowego papieru potrzeba do oklejenia pudełeczka na prezent.

Cele z podstawy programowej I etap edukacja polonistyczna. Uczeń:

1)         wyszukuje w tekście potrzebne informacje;

2)         tworzy list prywatny;

3)    pisze czytelnie i estetycznie (przestrzega zasad kaligrafii), dba o poprawność gramatyczną, ortograficzną oraz interpunkcyjną.

Cel dla ucznia: Napiszesz odpowiedź na list.

Zastanawiam się, czy zaproponowane cele dla uczniów rzeczywiście mogą być dla nich ciekawe. Same w sobie – niekoniecznie. Jednak pamiętajmy o tym, że ważne jest nie tylko to, w jaki sposób sformułowany jest cele, lecz również to – jak go podamy, jaka stworzymy sytuację. I tak, jeśli dzieci przyniosą swoje samochodziki czy inne małe zabawki i dla nich będą budować garaż lub domek, to ich zainteresowanie wzrośnie. Jeśli otrzymają na początku lekcji ciekawe listy (np. wymyślone i napisane przez nauczycielkę) – to pobudzone zostanie ich zainteresowanie, uruchomi się motywacja, układ limbiczny zadziała.